Báo cáo tài chính là hệ thống thông tin kinh tế, tài chính được doanh nghiệp lập và báo cáo theo quy định. Tuy nhiên, người sử dụng BCTC cần kiểm tra xem xét các thông tin đó có đáng tin cậy hay không? Bài viết sau đây Chứng khoán Trí Đức giới thiệu đến bạn đọc một số khía cạnh về việc kiểm tra BCTC.
1. Sự cần thiết và đối tượng của kiểm tra BCTC
Kiểm tra báo cáo tài chính là công việc bắt buộc trước khi phân tích báo cáo tài chính. Báo cáo tài chính chỉ có ý nghĩa khi các thông tin phản ánh trên BCTC đảm bảo các yêu cầu: Trung thực, Đầy đủ, Kịp thời. Việc kiểm tra số liệu trên báo cáo tài chính nhằm:
- Tìm ra các sai sót trên báo cáo tài chính
- Vi phạm trong chế độ, chính sách quản lý tài chính
Từ đó phát hiện ra các sai sót (do quá trình lập) và các hành vi cố tình gian lận nhằm các mục đích khác nhau.
Do đó, đối tượng của kiểm tra BCTC là tìm ra các sai sót và gian lận. Do đó tính chính xác của BCTC phụ thuộc vào hai yếu tố:
- Nguồn số liệu để lập báo cáo
- Kỹ thuật lập bảng biểu của BCTC
Lưu ý: Kiểm tra báo cáo tài chính là công việc khó khăn và phức tạp một cá nhân rất khó để kiểm tra tổng thể BCTC, do đó thông thường việc này được giao cho các tổ chức tài chính chuyên nghiệp là các công ty kiểm toán.
2. Các bước và nội dung Kiểm tra báo cáo tài chính
* Bước 1: Kiểm tra kỹ thuật lập bảng
- Kiểm tra mẫu biểu, hình thức thể hiện, cách ghi chép….trong từng báo cáo.
- Việc chấp hành các chuẩn mực kế toán, tuân thủ chính sách, chế độ tài chính…
- Trách nhiệm của Ban điều hành và kiểm toán…
* Bước 2: Kiểm tra tính logic và MQH giữa các chỉ tiêu trên cùng một BCTC
- Đối chiếu sự cân bằng, sự hợp lý giữa các khoản mục
- Kiểm tra mối quan hệ mật thiết giữa các khoản mục, các chỉ tiêu trên BCTC
- Kiểm tra mối quan hệ của các chỉ tiêu trên các báo cáo tài chính
* Bước 3: Kiểm tra tính chính xác của số liệu :
Đây là vấn đề hết sức quan trọng và phức tạp, tốn nhiều thời gian và công sức, giành cho những người trực tiếp làm việc tại đơn vị như kế toán, kiểm toán viên…
Nhà đầu tư có thể tìm điểm bất hợp lý trên các chỉ tiêu để tìm ra điểm gian lận trong báo cáo tài chính của DN
Để kiểm tra tính chính xác của số liệu, các nhà kiểm tra thường sử dụng các phương pháp sau:
➤ Phương pháp chọn mẫu: chọn một số khoản mục đặc trưng để kiểm tra
Phương pháp dựa vào dấu hiệu chỉ dẫn: là các dấu hiệu khả nghi phát sinh từ các tình trạng hoặc nghiệp vụ không bình thường, như:
- Số dư của một số chỉ tiêu không thay đổi trong suốt thời gian dài (ít)
- Số dư tiền mặt quá lớn
- Số phải thu tăng cao nhưng lượng hàng bán ra không thay đổi
➤ Phương pháp phối hợp kiểm tra từ nhiều phía: đối chiếu các nghiệp vụ, các đối tượng, các bút toán khác nhau nhưng quan hệ chặt chẽ với nhau như: đối chiếu vật tư mua vào, số xuất dùng, số tồn kho….
➤ Phương pháp kiểm tra hiện vật: Kiểm hiện vật thực tế
Tóm lại: Kiểm tra thường hướng vào các nội dung chủ yếu sau:
- Kiểm tra việc chấp hành quy định về tài chính
- Kiểm tra tính cân bằng và mối quan hệ giữa các chỉ tiêu trên cùng một BCTC
- Kiểm tra MQH giữa các chỉ tiêu trên các BCTC với nhau
- Kiểm tra nguồn số liệu và nội dung phản ánh của các chỉ tiêu.
3. Kiểm tra Bảng cân đối kế toán
* Kiểm tra tính cân bằng và mối quan hệ giữa các chỉ tiêu
Xuất phát từ đặc trưng cơ bản của BCĐKT là:
TÀI SẢN = NGUỒN VỐN
TÀI SẢN = VỐN CHỦ SỞ HỮU + NỢ PHẢI TRẢ
- Cùng 1 chỉ tiêu: giá trị cuối kỳ trước của BCTC này = giá trị đầu kỳ tiếp theo của BCTC khác
- Số CK = Số ĐK + Tăng trong kỳ - Giảm trong kỳ
Do đó khi kiểm tra bảng cân đối kế toán chúng ta cần đối chiếu sự phù hợp của các chỉ tiêu trên.
- Kiểm tra MQH giữa các chỉ tiêu trên BCĐKT với các BCTC khác:
Cùng thời điểm, cùng chỉ tiêu: giá trị trên BCĐKT = giá trị ở các BCTC khác
- Kiểm tra nguồn số liệu và nội dung phản ánh của các chỉ tiêu
- Cách tính nguyên giá TSCĐ
- Giá thực tế hàng tồn kho: cách xác định giá thu mua và giá xuất kho, cách phân bổ chi phí thu mua cho hàng bán ra và hàng còn lại trong kỳ, nội dung chi phí thu mua
- Đánh giá sản phẩm dở dang: biên bản kiểm kê, phương pháp đánh giá
- Xuất dùng và phân bổ công cụ, dụng cụ: cách thức phân bổ phụ thuộc vào giá trị phân bổ
- Kiểm tra các khoản chi phí chờ kết chuyển: CF bán hàng và CF QLDN
- Kiểm tra chi phí phải trả: CF sửa chữa lớn TSCĐ trong KH, thiệt hại ngừng SX trong KH, tiền lương công nhân thời vụ, lãi vay chưa đến hạn trả…
- Kiểm tra các khoản thanh toán với nhà cung cấp
4. Kiểm tra Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
Bao gồm các công việc sau
* Kiểm tra MQH giữa các chỉ tiêu trong BC KQKD:
Chỉ tiêu trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh có quan hệ mật thiết với nhau. Mối quan hệ này được thể hiện qua công thức tổng quát sau:
- Tỷ lệ bất hợp lý giữa CFBH và Doanh số
- Doanh thu tăng giảm đột ngột
* Kiểm tra MQH giữa các chỉ tiêu trong BC KQKD với các báo cáo khác
- Cùng thời điểm, cùng chỉ tiêu: giá trị trên BC KQKD = giá trị ở các BCTC khác
- Cùng 1 chỉ tiêu: giá trị cuối kỳ trước của BC KQKD này = giá trị đầu kỳ tiếp theo của BCTC khác
Ví dụ:
- Tổng LN trước thuế trên BCKQKD = LN trước thuế trên BCLCTT
- Thuế phải nộp trên BC KD = Phải trả thuế trên TMBCTC
* Kiểm tra nguồn số liệu và nội dung phản ánh
´Kiểm tra chỉ tiêu giảm giá hàng bán:
- Đối chiếu chứng từ, biên bản kiểm nhận, xử lý, phiếu nhập kho
- Thuế XK và thuế TTĐB phải nộp: So sánh số lượng hàng và thuế suất, so sánh số tồn đầu & cuối kỳ, kiểm tra tỷ giá
´Kiểm tra chỉ tiêu giá vốn hàng bán:
- Phương pháp tính giá
- Đối chiếu với hàng xuất kho
- Kiểm tra hàng đã thực sự tiêu thụ? (TH gửi bán, hàng bị trả lại)
´Kiểm tra chỉ tiêu chi phí bán hàng: nguyên tắc thận trọng
´Kiểm tra chỉ tiêu chi phí QLDN: Lưu ý định mức
´Kiểm tra các chỉ tiêu khác: chi phí, thu nhập hoạt động tài chính, hoạt động bất thường; thuế thu nhập phải nộp: dựa vào chứng từ và quy định của PL
5. Kiểm tra Báo cáo Lưu chuyển tiền tệ
Kiểm tra thường hướng vào các nội dung chủ yếu sau:
- Kiểm tra mối quan hệ giữa các chỉ tiêu trên BC LCTT
- Kiểm tra MQH giữa các chỉ tiêu trong BC LCTT với các báo cáo khác
- Cùng 1 chỉ tiêu: giá trị cuối kỳ trước của BCTC này = giá trị đầu kỳ tiếp theo của BCTC khác
- Cùng 1 chỉ tiêu, cùng 1 thời điểm trên các BC LCTT phải thồng nhất
- Ví dụ: thuyết minh Mục VII, 34 (nếu có) giải trình chi tiết các giao dịch không phát sinh bằng tiền ảnh hưởng đến BC LCTT….
6. Cách kiểm tra BCTC của nhà đầu tư
Trong thực tiễn Nhà đầu tư thường dựa vào các điểm chủ yếu sau:
- Kiểm tra việc chấp hành quy định về tài chính
- Kiểm tra tính cân bằng và mối quan hệ giữa các chỉ tiêu trên cùng một BCTC
- Kiểm tra MQH giữa các chỉ tiêu trên các BCTC với nhau
- Kiểm tra nguồn số liệu và nội dung phản ánh của các chỉ tiêu => Dựa vào kết quả kiểm toán => Tin tưởng các công ty kiểm toán lớn
Trên đây là một số nội dung về kiểm tra báo cáo tài chính, bạn đọc cần trao đổi thêm có thể để lại comment phía dưới bài viết để trao đổi thêm.
VIEDEO BÀI VIẾT CÁC BẠN XEM TẠI ĐÂY - PHẦN 1 - PHẦN 2 - PHẦN 3
Các bài viết có thể bạn quan tâm